Wspomnienie o artylerzyście – opracował Leszek Ciepielski.

Czytając „Zarys historii wojennej 14 pułku artylerii polowej” – opracowanie mjr Stanisława Uziębło z 1928 r. natknąłem się na listę żołnierzy 14 pułk artylerii polowej odznaczonych w Bitwie Warszawskiej 1920 r. Orderem Virtutti Militari.

LISTA ODZNACZONYCH SREBRNYM KRZYŻEM ORDERU WOJENNEGO „VIRTUTI MILITARI” V KL.

1. st. ognm. Bobkiewicz Stanisław. 2. ognm. Bodyl Józef 3. kpr. Boroch Franciszek 4. mjr. Brzeski Edward 5. plut. Buczkowski Józef 6. ppłk. Dębski Leon 7. ppor. Gadomski Wacław 8. ppor. Gromczakiewicz Ludwik 9. kan. Gawroński Aleksander 10. por. Grocholski Karol 11. plut. Grzesiak Józef 12. kpt. Hauke Karol. 13. plut. Ignasiak Marcin 14. kpr. Jędrzejewski Bronisław 15. ppor. Jasiński Marjan 16. plut. Kaczmarek Antoni 17. bomb Kozielski Lech 18. ppor. Krystofiak Zygmunt 19. kpr. Majewski Stanisław 20. kpt. Orłowski Zdzisław 21. ppor. Ozdowski Ignacy 22. ognm. Ostrowski Józef 23. por. Pałubicki Jan 24. ppor. Sypniewski Ryszard 25. Ognm. Schoener Franciszek 26. kpr. Sikora Józef 27. bomb. Szymański Jan 28. kpt. Świeciński Wacław 29. ppor. Wolf Leon.

(pisownia oryginalna).

Wśród odznaczonych widnieje nazwisko plutonowego, później ogniomistrza Józefa Buczkowskiego.

Józef Buczkowski zapisał się złotymi zgłoskami w historii Wojska Polskiego. Warto zapoznać się z historią tego artylerzysty który w wieku 22 lat został kawalerem Orderu Virtutti Militari (Męstwu wojskowemu).

Urodził się 3 marca 1898 r. we wsi Niemojewo. W wieku 19 lat wcielono go do armii niemieckiej. Walczył pod Verdun, w listopadzie 1918 r. szczęśliwie wrócił na kraju. Od 1919 r. rozpoczął służbę w utworzonym w Biedrusku 14 Pułku Artylerii Polowej w szeregach którego walczył z bolszewikami.

Od 1924 r. do 1926 r. był instruktorem w Szkole Podchorążych Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych w Warszawie by później wrócić do macierzystego pułku. W 1925 r. zdobył maturę. Z wojska wystąpił w 1927 r. i podjął studia w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie, którą ukończył w 1930 r. Po 1945 r. pracował w Ministerstwie Przemysłu, w połowie lat 80 przeniósł się do Inowrocławia. Zmarł w 29 kwietnia 1988 r., pochowany został obok swojej matki na cmentarzu w Gniewkowie.

Ogniomistrz Józef Buczkowski przeszedł do historii jeszcze z jednego powodu – to jego wyznaczono do wylosowania pobojowiska, z którego sprowadzone zostały doczesne szczątki nieznanego żołnierza poległego za ojczyznę. Zanim do tego doszło warto prześledzić historię powstania grobu nieznanego żołnierza. Sama idea grobu nieznanego żołnierza powstała jednocześnie w dwóch państwach – Anglii i Francji po I wojnie światowej. Obie uroczystości pochówku odbyły się 11 listopada 1920 r.  w drugą rocznicę zakończenia wojny  – we Francji pod Łukiem Triumfalnym, a w Anglii w Katerze Westminster.

U nas pomysł na podobne mauzoleum powstał po zakończeniu wojny z bolszewikami. Postanowiono uczcić poległych w latach 1914-1921 a początkową lokalizacją miała być katedra św. Jana w Warszawie.  W 1923 r. prezydent Stanisław Wojciechowski powołał Komitet Organizacyjny Budowy Pomnika Nieznanego Żołnierza. Ostatecznie na lokalizację grobu wybrano kolumnadę Pałacu Saskiego. Przygotowano listę 15 pól bitewnych według dwóch kryteriów. Po pierwsze miejsce bitwy musiało znajdować się w granicach Rzeczpospolitej, po drugie bitwa musiała być zaszczytna dla walczących tam żołnierzy.

I tu miał swoją historyczną rolę artylerzysta ogniomistrz Józef Buczkowski, którego wyznaczono do wylosowania miejsca pola bitewnego, z którego pobrane zostaną szczątki nieznanego żołnierza.  Odbyło się to uroczyście 4 kwietnia 1925 r.  w wielkiej sali Rady Wojennej w Warszawie.

Tak to wydarzenie  opisała warszawski Kurier Poranny:

„[Buczkowski] Podchodzi do urny i wyciąga z niej jedną z kart. Na sali robi się kompletna cisza, wśród której słychać twardy, żołnierski krok ogniomistrza Buczkowskiego, idącego z kartą do ministra spraw wojskowych. Gen. Sikorski odczytuje kartę i ogłasza, iż zwłoki Nieznanego Żołnierza wzięte będą z pobojowiska lwowskiego”.

29 października 1925 r. z cmentarza Orląt we Lwowie wydobyto trzy trumny ze zwłokami żołnierzy mających przepisowe mundury, metalowe guziki z orłami polskimi i czapki maciejówki. Trumny ustawiono pod drewnianą kaplicą cmentarza. Jadwiga Zarugiewiczowa matka poległego żołnierza z nieznanym miejscem pochówku drżącą dłonią wskazała jedną z trzech trumien.

Szczątki złożono w trzech trumnach, sosnowej cynowej i dębowej i na lawecie armatniej  przewieziono do lwowskiej bazyliki, gdzie odbyło się nabożeństwo żałobne.

Następnego dnia trumnę z nieznanym żołnierzem pod eskortą wojskową przewieziono koleją do Warszawy i 2 listopada została złożona, podczas wielkiej uroczystości z tysiącami widzów w kolumnadzie pałacu Saskiego. Jako pierwszy honory bezimiennemu żołnierzowi oddał prezydent Wojciechowski, który złożył wieniec od narodu polskiego i zapalił wieczny ogień.

II wojna światowa okrutnie potraktowała Warszawę i pałac Saski. Dzisiaj po pałacu pozostał  tylko fragment kolumnady z grobem nieznanego żołnierza, wiecznym ogniem i wartą żołnierzy.

Do pełni tej historii brakuje mi odpowiedzi na kilka pytań bo mimo usilnych poszukiwań nie znalazłem w żadnym z dostępnych źródeł odpowiedzi na nie:

1. Jakie stanowisko służbowe zajmował ogniomistrz Buczkowski w strukturach 14 pułku artylerii?
2. Za jakie konkretnie zasługi bojowe został odznaczony Orderem Virtutti Militari?
3. Jakie były jego losy podczas II wojny światowej?
   Może ktoś z czytelników tej notatki zna na nie odpowiedzi i wzbogaci naszą wiedzę?

Zgodnie z obowiązującym Ceremoniałem Wojskowym z 2015 r. uroczyste odprawy przed grobem nieznanego żołnierza odbywają się z okazji Święta Narodowego Trzeciego Maja, Święta Wojska Polskiego i Narodowego Święta Niepodległości. Za moich podchorążackich czasów odprawy wart z okazji świąt narodowych i w każdą niedzielę.