Bulwar Włostowica na wyspie Piasek

Główne koryto Odry na terenie Wrocławia (tak zwana Odra Główna) dzieli się na wysokości Ostrowa Tumskiego na Odrę Południową i Północną. Ramiona rzeki otaczają wschodnią grupę śródmiejskich wysp odrzańskich: Piasek, Tamkę, Wyspę Słodową, Bielarską i Młyńską oraz najmniejszą z nich – Wyspę Daliową.

Nazwa wyspy Piasek pojawia się w dokumentach już w 1108 r. We wczesnym średniowieczu przebiegał przez tę wyspę jeden z głównych szlaków handlowych Europy, łączący kraje basenu Morza Śródziemnego z Bałtykiem. Wyspa znajdowała się bezpośrednio przed Bramą Piaskową, tędy prowadziła droga do miasta od strony północnej. Piasek połączony jest lewym brzegiem Odry najstarszym mostem Wrocławia – Piaskowym, z wyspą katedralną – Mostem Tumskim, natomiast z Wyspą Młyńską – mostami Młyńskimi. W 2003 r. przerzucono pomiędzy Piaskiem a Wyspą Słodową 55-metrową kładkę, usprawniając w ten sposób komunikację pomiędzy ostrowami.

Na wyspie piasek znajduje się gotycka XIV-wieczna świątynia Najświętszej Marii Panny oraz barokowy budynek klasztorny. Po sekularyzacji przez państwo pruskie majątków zakonnych, w 1810 roku mury klasztorne stały się schronieniem dla najcenniejszych zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej.

W czasie oblężenia Wrocławia w 1945 roku generał Hermann Niehoff przeniósł swoją kwaterę ze Wzgórza Partyzantów na wyspę Piasek. Umiejscowienie sztabu Festung Breslau w podziemiach Biblioteki Uniwersyteckiej spowodowało zbombardowanie wyspy przez wojska radzieckie. Do dziś nie przetrwała duża część przedwojennej gęstej zabudowy Piasku. Największą stratą dla kultury było jednak zniszczenie około 300 tysięcy cennych woluminów, które – przeniesione do pobliskiego kościoła św. Anny – kilka dni po kapitulacji miasta zostały strawione przez ogień.

Pięćdziesiąt lat później, w 1997 r., Ostrów i Piasek przeżyły kolejną katastrofę. Żywiołem, z którym tym razem prowadzono walkę, była wielka woda. Intensywne wielodniowe opady spowodowały tzw. powódź tysiąclecia. Próby wysadzenia wałów przed Wrocławiem nie powiodły się i 12 lipca woda wdarła się do miasta. Powódź zagroziła najcenniejszym historycznie miejscom. Mordercza walka z żywiołem odbyła się w nocy z soboty na niedzielę (z 12 na 13 lipca). Miasto stało się świadkiem pospolitego ruszenia wrocławian, którzy z pełnym oddaniem budowali umocnienia z worków z piaskiem, ratując przed powodziową falą „serce miasta” – średniowieczne kościoły Ostrowa Tumskiego i Piasku oraz starodruki w Bibliotece Uniwersyteckiej. Po powodzi na mostach Młyńskich umieszczono pamiątkową tablicę poświęconą upamiętnieniu zmagań żywiołów.

Wyremontowane po 1997 r. nabrzeże stało się popularną trasą spacerów ze Starego Miasta na Ostrów Tumski, stąd bowiem roztacza się jeden z najpiękniejszych widoków na wyspę katedralną. Przy bulwarze Piotra Włosta powstała Przystań Kardynalska, której nazwa nawiązuje do pomnika kardynała Bolesława Kominka.

Ruch pasażerski na Odrze z roku na rok jest intensywniejszy, powiększa się też skład wrocławskiej białej floty. Tylko przy samym bulwarze Piotra Włosta działa obecnie kilka przystani statków pasażerskich. Przedwojenna biała flota została pod koniec II wojny światowej wywieziona lub zatopiona – Odra stała się wielkim „cmentarzyskiem” statków, urządzeń portowych oraz sprzętu wojskowego. W 1947 r. wyruszył na rejs pierwszy powojenny statek turystyczny. Na początku lat 60. pojawił się w ruchu pasażerskim bocznokołowiec parowy pływający wcześniej po Wiśle – Stefan Żeromski, później dołączyło do niego jeszcze kilka motorowców pasażerskich. W 1970 r. flota dysponowała 1200 miejscami dla pasażerów, a w 1979 r. z przejażdżki po rzece skorzystała rekordowa liczba ponad 300 tys.

Dzisiaj jesteśmy świadkami rozkwitu ruchu turystycznego na Odrze. Tylko na Śródmiejskim Węźle Wodnym, pomiędzy mostem Pokoju a mostem Uniwersyteckim, działa kilka przystani oferujących przejażdżki większymi statkami pasażerskimi, tramwajami wodnymi, katamaranami i małymi „gondolami”.

W 2016 r. na bulwarze Piotra Włostowica, z inicjatywy fundacji OnWater.pl, odsłonięto Pomnik Odry. Jest to granitowa płyta, na której zaznaczony został przebieg Wrocławskiego Węzła Wodnego, urządzenia hydrotechniczne znajdujące się na tym odcinku rzeki oraz najważniejsze zabytki miasta, położone blisko nadodrzańskich brzegów. Dzięki zastosowanej technice – płytkiemu reliefowi – z pomnikiem mogą się zapoznać również osoby niewidome.