Generała Józefa Bema Węgrzy nazywają – APÓ .

Na prawym brzegu Dunaju w budapesztańskiej Budzie stoi czterometrowy pomnik naszego rodaka , artylerzysty  – generała Józefa Bema. Generał prawą rękę ma na temblaku a lewą wskazuje na most Małgorzaty.

Most Małgorzaty ma w tej sytuacji tylko symboliczne znaczenie bowiem twórcom pomnika (János Istók i Tibora Müller) chodziło o most w miejscowości Piski (obecnie w granicach Rumunii). To podczas bitwy pod Piski 9 lutego 1849 roku generał Bem wydał wyryty na pomniku rozkaz napisany w języku polskim:

Wydarzenia którym poświęcono pomnik miały miejsce w czasie kulminacja rewolucyjnych wystąpień  powstańczych Wiosny Ludów 1848 roku. Powstańcy zażądali reform, zniesienia pańszczyzny i swobód obywatelskich. Przeciwstawiła się temu zbrojnie monarchia wiedeńska. Rozpoczęły się krwawe zbrojne walki. Do znacznej bitwy doszło wkrótce po zakończonej porażką wojsk węgierskich bitwie pod Szászváros. Wojska węgierskie liczące 5,5 tys. żołnierzy zajęły pozycje za rzeczką Stryg. 9 lutego 1894r. wojska węgierskie zaatakowały wojska austriackie. Węgrzy odparli trzy natarcia  austriackiej na most ale jego obrona była zagrożona. Z odsieczą nadciągnął oddział dowodzone przez generała Bema, które uderzyły w centrum wojsk austriackich w okolicy wsi Piski. Austriakom udało się początkowo odeprzeć węgierskie natarcie jednak kolejny atak oddziałów generała Bema ostatecznie wyparł ich z mostu na drugi brzeg rzeki i zmusił do odwrotu. Poległo i odniosło rany ok. 700 Węgrów a Austriacy ponieśli znaczniejsze straty  – 2 tys. zabitych i rannych.

Na bokach cokołu pomnika wyryto nazwy miejscowości bitew z udziałem generała Bema: Alvincz, Medgyes, Jád, Vöröstorony, Brassó, Olaszfalu, Sepsiszentgyörgy, Segesvár, Hátszeg, Karánsebes, Lugos, Temesvár, Fehértemplom, Petrilova, Szaszka, Orsova. Z tyłu pomnika wyryto napisany zaraz po bitwie pod Piski wiersz Sándora Petőfiego, adiutanta generała Bema.

Przywiązanie Węgrów do tego miejsca z pomnikiem APÓ  Bema jest wielosymboliczne, bo właśnie stąd, 23 października 1956 r. zawiązała się manifestacja, która ruszyła w stronę parlamentu początkując powstanie Węgrów przeciwko komunistycznej władzy.

Pamięć o generale jest czczona do dzisiaj. Na Węgrzech Józef Bem jest patronem wielu ulic, szkół i placów. Tylko w samym Budapeszcie, oprócz pomnika, znajduje się 14. placów i ulic nazwanych jego imieniem, jest on także patronem  Polskiego Stowarzyszenia Kulturalnego na Węgrzech.

W Budapeszcie jest wiele miejsc będących świadectwem wielowiekowej więzi obu narodów. Na budapesztańskim Wzgórzu Zamkowym w 2013 r. odsłonięto pomnik Władysława Jagiełły i św. Jadwigi – symbol związku trzech państw: Polski, Węgier i Litwy. W 1933r. odsłonięto pomnik Stefana Batorego, króla Polski.

Słynne historyczne polskie powiedzenie: „„Polak, Węgier – dwa bratanki, i do szabli, i do szklanki,  oba zuchy, oba żwawi, niech im Pan Bóg błogosławi” ma więc swoje historyczne korzenie.

Zachęcam do odwiedzenia pięknego Budapesztu, gdzie polski emeryt po 65 roku życia ma bezpłatną komunikację miejską.

Byłem w tym mieście już trzykrotnie i ciągle bym tam wracał.

Opracował: Leszek Ciepielski